Zmarł wielki poeta śpiewny

christoff

Marek Grechuta nie żyje
W poniedziałek, 9 października, w wieku 60 lat zmarł Marek Grechuta. Wiadomość przekazał przyjaciel artysty, Jan Kanty Pawluśkiewicz.

Marek Grechuta należał do grona najwybitniejszych polskich artystów XX w. Był piosenkarzem, pianistą, kompozytorem, aranżerem, poetą i malarzem. Urodził się w Zamościu 10 grudnia 1945 r. Od dzieciństwa uczył się gry na fortepianie. Ukończył architekturę na Politechnice Krakowskiej. Na przełomie lat 1966/67 wraz z kolegą ze studiów, Janem Kantym Pawluśkiewiczem, założył kabaret o nazwie Anawa (od francuskiego en avant - naprzód), który przekształcił się w zespół muzyczny.

Marek Grechuta & Anawa debiutowali jesienią 1967 r. na VI Festiwalu Piosenki Studenckiej w Krakowie, gdzie ich "Tango Anawa" uznano za najlepszą piosenkę, a Marek Grechuta zajął drugie miejsce jako wokalista (za Marylą Rodowicz). Już pierwsza płyta Anawa - EP "Serce" - zademonstrowała niepowtarzalny styl artystów, nadających poetyckim tekstom neoromantyczną oprawą muzyczną. Występ na VII KFPP w Opolu (1969) zaowocował nagrodą TVP za utwór "Wesele". Wykonanie legendarnego "Korowodu" (1971) przyniosło Grechucie i zespołowi Grand Prix oraz nagrodę MKiS.

Po nagraniu dwóch płyt z grupą Anawa, Marek Grechuta rozpoczął karierę jako solista - towarzyszyła mu grupa WIEM (W Innej Epoce Muzycznej). Powstały dwa kolejne longplaye, po czym doszło do odnowienia współpracy Grechuty z Pawluśkiewiczem - jej owocem był musical "Szalona lokomotywa" do tekstów Witkacego. Fragment tego dzieła, hit "Hop szklankę piwa", przyniósł Grechucie kolejne Grand Prix w Opolu (1977). Od tamtej pory ponownie pracował sam, pisząc coraz więcej tekstów własnych - na występach towarzyszyła mu odmładzana i odnawiana formacja Anawa.

Grechuta nagrywał duety z Marylą Rodowicz (m.in. frywolny "Gaj" do słów Agnieszki Osieckiej) i Teresą Haremzą (m.in. "Muza Pomyślności"). Artysta poświęcił się następnie albumom tematycznym - stworzył muzykę do wierszy Tadeusza Nowaka (widowisko "Zapach łamanego w rękach chleba", wydane na płycie jako "Pieśni do słów Tadeusza Nowaka"), napisał także cykl "Śpiewające obrazy" (do własnych wierszy, inspirowanych znanymi obrazami). Razem z Krystyną Jandą prezentował widowisko telewizyjne "W malinowym chruśniaku" oparte na erotykach Bolesława Leśmiana. Skomponował również muzykę do licznych przedstawień teatralnych (m.in. "Otello", "Niebezpieczne związki") i filmów (m.in. "Tumor Witkacego").

Jest autorem piosenek dla dzieci oraz cyklu pieśni "Dziesięć ważnych słów" (1994) - inspirowanego dekalogiem "Wademekum moralnego", dedykowanego młodemu pokoleniu, w czasach kryzysu wartości. Album Grechuty, "Niezwykłe miejsca" z 2003 roku, to kolejny cykl tematyczny, którego kanwą były podróże artysty.

Marek Grechuta wystawiał prace malarskie na indywidualnych wystawach w kraju i za granicą. Wydał tomiki poetyckie: "Na serca dnie" oraz "Krajobraz pełen nadziei". Artysta zagrał epizodyczne role w dwóch filmach" "Polowanie na muchy" (reż. Andrzej Wajda) oraz "Tumor Witkacego" (reż. G. Dubowski) - sam jest bohaterem dokumentalnego portretu filmowego "Z pamiętnika mej duszy" (reż. P. Aleksowski).

Grechuta dał ponad trzy tysiące koncertów. Dorobek artysty zebrano w boxie "Świecie nasz" (2001), który pierwotnie ukazał się na 13. krążkach. W 2005 roku (w październiku) kompilację wznowiono. Do zestawu sprzed czterech lat dołączono ostatnią płytę "Niezwykłe miejsca" (2003) oraz album "Godzina umiłowania", zawierający nagrania archiwalne z lat 1967-1986, zarówno studyjne, jak i koncertowe, m.in. "Korowód (wersja radiowa)" czy "Historia pewnej podroży" ("Zakazane piosenki", Gdynia '81).

Marek Grechuta - Korowód

Kto pierwszy szedł przed siebie? Kto pierwszy
cel wyznaczył?
Kto pierwszy z nas rozpoznał? Kto wrogów? Kto
przyjaciół?
Kto pierwszy sławę wszelką i włości swe miał za
nic?
A kto nie umiał zasnąć nim nie wymyślił granic?

Kto pierwszy w noc bezsenną wymyślił wielką armię?
Kto został bohaterem? Kto żył i umarł marnie?
Kto pierwszy został panem? Kto pierwszy został
królem?
Kto musiał wstawać wcześnie, a kto mógł spać za
długo?

Stając zapatrzeni w obłoki i w niebo
Zapatrzeni w tańcu, zapatrzeni w siebie
Wciąż niepewni siebie, siebie niewiadomi
Pytać wciąż będziemy, pytać po kryjomu

Kto pierwszy szedł przed siebie? Kto pierwszy
cel wyznaczył?
Kto pierwszy z nas rozpoznał? Kto wrogów? Kto
przyjaciół?
Kto pierwszy sławę wszelką i włości swe miał za
nic?
A kto nie umiał zasnąć nim nie wymyślił granic?

Kto pierwszy był fakirem? Kto pierwszy
astrologiem?
Kto pierwszy został królem, a kto chciał zostać
bogiem?
Kto z gwiazdozbioru Vega patrząc na ziemię
zgadnie
Kto pierwszy był człowiekiem? Kto będzie nim
ostatni?

Stając zapatrzeni w obłoki i w niebo
Zapatrzeni w tańcu, zapatrzeni w siebie
Wciąż niepewni siebie, siebie niewiadomi
Pytać wciąż będziemy, pytać po kryjomu

christoff

Marek Grechuta - artysta nieprzewidywalny

"Jako artysta zawsze zaskakiwał mnie absolutną nieprzewidywalnością" - tak o zmarłym w poniedziałek, 9 października, Marku Grechucie powiedział Daniel Wyszogrodzki, dziennikarz muzyczny, który przygotowywał antologię płyt artysty.

"Marek Grechuta była dla mnie najważniejszym polskim artystą. Przez całe życie. Odkąd zacząłem go słuchać w latach 70. i chodzić na jego koncerty. Zawsze interesował mnie styk literatury i muzyki, a jego polska odmiana zwana »poezją śpiewaną« jest najbardziej oryginalnym polskim gatunkiem muzycznym. I to On był niekwestionowanym Mistrzem tego gatunku" – mówi Daniel Wyszogrodzki.

Potrafił dokonać syntezy słowa i muzyki, w której każdy z elementów wspomagał drugi i wzmacniał jego piękno. Jego muzyka do wierszy Leśmiana, Gałczyńskiego, a także współczesnych poetów, to przykład doskonałej harmonii muz. Zwłaszcza widoczny w projekcie »Pieśni do słów Tadeusza Nowaka«, w którym Grechuta stworzył od podstaw muzyczny świat w konwencji realizmu magicznego. Nawet pomysły tak zaskakujące, jak musical do tekstów Witkacego - »Szalona lokomotywa« - przynosiły zaskakujące artystyczne rezultaty (a nawet przeboje, jak »Hop - szklankę piwa«). Spełnieniem moich marzeń jako miłośnika tej twórczości była więc praca nad 15-płytową edycją Jego dzieł zebranych, »Świecie nasz« (Pomaton EMI)".

O współpracy z Markiem Grechutą nad wspomnianą antologią dzieł Daniel Wyszogrodzki opowiada następująco:

"Marek Grechuta i jego żona wspomagali mnie na każdym etapie pracy nad tym wielkim przedsięwzięciem fonograficznym. Przez kilka lat, jakie zajęła nasza edycja bywałem w Krakowie w ich gościnnym domu i konsultowałem informacje, źródła, nagrania. Powstanie serii »Świecie nasz«, która zgromadziła ponad setkę nagrań rozproszonych artysty, nie byłoby możliwe bez Jego błogosławieństwa i czynnego udziału. Wierzę, że powstała edycja, która zapewni tej twórczości należne miejsce".

A jaki był Marek Grechuta jako człowiek?

"Jako człowiek Marek Grechuta często sprawiał wrażenie oderwanego od spraw przyziemnych. To właśnie o takich ludziach mówimy "prawdziwy artysta". Miał do sztuki stosunek estetyczny, a więc najczystszy. Podzielam ten pogląd i dobrze się rozumieliśmy. Natomiast jako artysta zawsze zaskakiwał mnie absolutną nieprzewidywalnością. Jego samorodny talent muzyczny wymykał się definicjom i kategoryzacjom, tak jak wymykają się zaszufladkowaniu takie utwory, jak »Ocalić od zapomnienia« czy »Motorek«. Odczuwam wielką, niepowetowaną stratę. Odczuwam też - tym bardziej - wdzięczność, za to, jak bardzo wzbogacił moje życie" – wspomina Daniel Wyszogrodzki.